Rus-Türk ilişkilerinde en kritik yıllardan birini geride bırakıyoruz. 2018 yılı uçak krizinden sonra ikili ilişkilerin birçok testen geçtiği bir yıl oldu. 2017 yılında yaşanan olumlu hava 2018 yılında güçlenerek devam etti. Bu yıl Recep Tayyip Erdoğan ve Vladimir Putin'in kişisel olarakta verdiği katkılarla ciddi bir kriz yaşanmamıştır. İki lider aralarında kurduğu iletişim kanallarıyla sürekli irtibatta kalmışlardır. Bu durumun her ne kadar pozitif yansımalarını görsekte alta oluşturulan mekanizmaların işleyişinin pratik olmadığını söylemek zorundayız. Suriye, Karadeniz, Ukrayna, Kırım, S-400, enerji ekonomik, kültürel, Astana ve Cenevre süreçleri gibi ilişkileri belli dinamiklerde tutan faktörler var.
Suriye Bağlamında Rus-Türk İlişkilerin Genel Bakış
Rusya ve Türkiye bölgede iç savaşın başlangıç tarihinden beri farklı grupları desteklemişlerdir. Buna rağmen iki ülke sık sık görüşerek ciddi bir kriz yaşamayı önlemişlerdir. İki ülkenin yetkilileri Suriye'de ciddi bir provokasyon ihtimalini göz önünde bulundurmuşlardır. Bu ihtimal ikili ilişkileri hep tetikte tutmuş ve safları sıklaştırmışlardır. İdlip ikili ilişkileri test etmiştir. Türk-Rus ilişkilerinin İdlip üzerinden çıkmaza girmeseni isteyenlerinde hesapları Soçi'de varılan anlaşma gereği boşa çıkarılmıştır.
Bölgeyi genel bir analiz çerçevesinde sunarken atmalamamız gereken diğer bir faktör YPG-Moskova ilişkileridir. YPG'nin Rusya'ya göz kırpması fakat ABD yanlısı tavrı, Türkiye'nin Suriye'de Rusya için 'çıkarlara daha uygun partner' görüntüsü bu ilişkilerin krize dönüşmesini engelledi. YPG Ruslarla olan irtibatnı hiçbir zaman kesmemiştir. Rusların Suriye'deki Kürtleri sadece ABD'nin ellerine bırakmama kararlılığı ise şimdilik Türk-Rus ilişkilerinde ciddi bir krize dönüşmemektedir. Rusya'nın Suriye için Kuzey Irak gibi bir formül düşünmesi ve ABD ile bazı kanallar üzerinden bu konuyu görüşmesi bilinmektedir. Rus tarafı özellikle müteffiki Türkiye'yi kendinden uzaklaştırmayacak bir formül üzerinde çalışmayı şimdilik çok dillendirmemektedir. Astana görüşmeleri çerçevesinde altı çizilen 'komşu ülkelerin ulusal güvenliğini zayıflatmayı amaçlayan gruplara karşı durma' ibaresi Türkiye-Rusya-İran antant kalmışlardır. (1)
İkili ilişkilerin en kırılgan konusu Suriye. Suriye'de yazılacak olan Anayasa, seçimler, Suriye'nin toprak bütünlüğü, Suriye'de Türkiye'nin ulusal güvenliğini tehtit etmeyen bir yapı oluşturulması 2019 yılının en önemli konularındandır. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 18. Doha Forumu kapsamında düzenlenen CNBC muhabiri Hadley Gamble moderatörlüğündeki yüksek düzeyli mülakat özel oturumunda soruları yanıtlarken "Eğer demokratik ve güvenilir bir seçim olursa o zaman herkesin bunu değerlendirmesi gerekebilir." demesi yeni dönemin ilk üst düzey kamuoyuna açık sıcak mesajı sayılabilir. (2) Son zamanlarda Esad devam ettiği takdirde yaşananlardan dolayı YPG veya türevleri örgütlerle Türkiye'den intikam almayacağının garantisi üzerine soruların sorulması gayet doğal. Yeni dönemde bu garanti hangi şartlarla sağlanacak merak edilen konuların arasında.''
Rusya ve Türkiye bölgede iç savaşın başlangıç tarihinden beri farklı grupları desteklemişlerdir. Buna rağmen iki ülke sık sık görüşerek ciddi bir kriz yaşamayı önlemişlerdir. İki ülkenin yetkilileri Suriye'de ciddi bir provokasyon ihtimalini göz önünde bulundurmuşlardır. Bu ihtimal ikili ilişkileri hep tetikte tutmuş ve safları sıklaştırmışlardır. İdlip ikili ilişkileri test etmiştir. Türk-Rus ilişkilerinin İdlip üzerinden çıkmaza girmeseni isteyenlerinde hesapları Soçi'de varılan anlaşma gereği boşa çıkarılmıştır.
Bölgeyi genel bir analiz çerçevesinde sunarken atmalamamız gereken diğer bir faktör YPG-Moskova ilişkileridir. YPG'nin Rusya'ya göz kırpması fakat ABD yanlısı tavrı, Türkiye'nin Suriye'de Rusya için 'çıkarlara daha uygun partner' görüntüsü bu ilişkilerin krize dönüşmesini engelledi. YPG Ruslarla olan irtibatnı hiçbir zaman kesmemiştir. Rusların Suriye'deki Kürtleri sadece ABD'nin ellerine bırakmama kararlılığı ise şimdilik Türk-Rus ilişkilerinde ciddi bir krize dönüşmemektedir. Rusya'nın Suriye için Kuzey Irak gibi bir formül düşünmesi ve ABD ile bazı kanallar üzerinden bu konuyu görüşmesi bilinmektedir. Rus tarafı özellikle müteffiki Türkiye'yi kendinden uzaklaştırmayacak bir formül üzerinde çalışmayı şimdilik çok dillendirmemektedir. Astana görüşmeleri çerçevesinde altı çizilen 'komşu ülkelerin ulusal güvenliğini zayıflatmayı amaçlayan gruplara karşı durma' ibaresi Türkiye-Rusya-İran antant kalmışlardır. (1)
İkili ilişkilerin en kırılgan konusu Suriye. Suriye'de yazılacak olan Anayasa, seçimler, Suriye'nin toprak bütünlüğü, Suriye'de Türkiye'nin ulusal güvenliğini tehtit etmeyen bir yapı oluşturulması 2019 yılının en önemli konularındandır. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 18. Doha Forumu kapsamında düzenlenen CNBC muhabiri Hadley Gamble moderatörlüğündeki yüksek düzeyli mülakat özel oturumunda soruları yanıtlarken "Eğer demokratik ve güvenilir bir seçim olursa o zaman herkesin bunu değerlendirmesi gerekebilir." demesi yeni dönemin ilk üst düzey kamuoyuna açık sıcak mesajı sayılabilir. (2) Son zamanlarda Esad devam ettiği takdirde yaşananlardan dolayı YPG veya türevleri örgütlerle Türkiye'den intikam almayacağının garantisi üzerine soruların sorulması gayet doğal. Yeni dönemde bu garanti hangi şartlarla sağlanacak merak edilen konuların arasında.''
Ukrayna Bağlamında Rus-Türk İlişkilerin Genel Bakış
Kırım'ın Rusya'da kalmasına yasal bir dayanak görmeyen Türkiye bu durumu ilk baştan beri ihlak olarak nitelendirmiştir. Bunu Suriye'de artan ilişkilerle bağlantılı olarak son zamanlarda seslendirmemesi duruşunu değiştirdiği anlamına gelmez. Rusya bu durumu kendi gündemlerinde sürekli tutarak 'Türkiye müteffik midir?' sorusuna cevap vermeye çalışıyorlar. Kerç boğazında yaşanan Ukrayna-Rusya krizi ise dolaylı olarak Türkiye'yi de ilgilendirmektedir. Bu bağlamda Türkiye yaşanan krizde arabuluculuk teklifi sunmuştur.
Türkiye'nin dolaylı olarak etkilendiği diğer bir konu ise Rus Ortodoks Kilisesi ile Ukrayna Ortоdoks Kilisesi'nin arasında yaşanan krizdir. Fener Rum Patrikhanesi'nin Ukrayna Ortоdoks Kilisesine verdiği otosefalidir. (3)
Rus-Ukrayna ilişkilerinin gergin olmasına rağmen Türkiye her iki taraflada iyi ilişkiler kurmaya devam etmektedir. Karadeniz'de Türkiye ve Rusya farklı düşünen iki komşu ülkedir. Şimdilik bu farklılıklar iki lider tarafından dondurulmuş durumdadır.
Sonuç olarak,
İki ülke Suriye'de yakaladığı senkronizasyonu ekonomi ve diğer alanlarda da yakalamak istiyor. Uçak krizinden sonra Rusya'nın uyguladığı yaptırımlardan en çok turizm sektörü yara almıştır. 2018 yılında bu durum değişmiştir. 5 milyondan fazla Rus turist dinlenmek için Türkiye'yi tercih etmiştir. Bir yandan Rus turistlerin Türkiye'ye gitmesinde sakınca görmeyen Moskova alternatif olarak Kırım'ın turizmini geliştirmek için ciddi yatırımlar yapıyor. Medya 'Нужно отдыхать у себя' (Kendi evinde dinlenmen gerekli) mantığı ile reklam yapmaktadır. Kendi ülken için çalış kendi ülkende dinlen mantığı Rus vatandaşlara yerleştiriliyor dersek yanılmış olmayız.
Ekonomi alanında iki ülke ticarette kendi para birimlerini kullanmak için gerekli çalışmaları başlatmıştır. Bu bağlamda ABD'nin baskılarına rağmen alınan S-400'lerin parası Ruble olarak ödenmiştir. Ekonomik olarak iki ülke konulan hedeflerden uzak olmasına rağmen Türkiye bu yıl 16 milyar dolar ithalat, 2.4milyar dolar ihracat yapmıştır.
İki ülke arasında enerjide iş birliği hızla ilerlemektedir. Suriye'deki ortak çalışma bu alanıda tabi olarak etkilemektedir. Türk akımı, Akkuyu gibi stratejik öneme sahip adımlar iki lider tarafından da korunmaktadır. Enerji alanında Rusya'ya bağımlılığın artışını dengelemek için alternatifler üretilmesi gerekmektedir.
2019 yılı Türkiye-Rusya kültür yılı olarak ilan edilmişti.Bu bağlamda iki ülkenin medyasında ortak projeler yapılacak, turizm konsepti bu ilana göre ayarlanacaktır. İki ülkede bulunan temsilcilikler desteklenecek organizasyonlara katkı sağlanılacaktır.
Türkiye ve Rusya ilişkilerinde en önemli başlık Suriye. ABD askerlerinin çekilmesi kararı akabininde Moskova bekle-gör stratejini devreye soktumuştur. Rusya meydasında Afganistan örneği gündemdedir. Washinton'un aldığı bu karardan sonra Rusya'da egemen olan hava bölgenin büyük bir provakasyona hazırlandırıldığı yönündedir. ABD askerlerinin çektiği yerlerde köşe kapmaca oyunu başlamıştır. Öncede belirlenen kordinatlara ABD'nin bölge mütefiki YPG yerleşmektedir. Aradan çekilerek hesaplanan büyük bir savaş olmasa bile Türkiye ile Rusya'nın bölgede sağlıklı çalışmasını engellemek belkide uçak krizindeki gibi durumu kitlemektir.
2018 yılı iki ülke için kritik geçmiştir. Türkiye'nin ikili ilişkilerin düzelmesi ve ileri gitmesi üzerine sarf ettiği çaba ortadır. Rus tarafınında bu bağlamda çaba sarfeder görmek ilişkileri daha sağlam zeminde büyütecektir.
2019 yılına girerek iki ülkenin masasında Suriye vardır. Bölgede değişen dinamikler Türkiye'yi her acıdan etkileyecektir. 2019umut dolu ama zor geçecektir.
2019 yılına girerek iki ülkenin masasında Suriye vardır. Bölgede değişen dinamikler Türkiye'yi her acıdan etkileyecektir. 2019umut dolu ama zor geçecektir.
